Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), geçtiğimiz günlerde aldığı bir kararla İran’ın nükleer programı üzerindeki denetimini sona erdirdi. Bu karar, küresel enerji güvenliği, diplomasi ve bölgesel istikrar açısından önemli sonuçlar doğurabilecek bir gelişme olarak değerlendiriliyor. 2015 yılında imzalanan İran ile P5+1 ülkeleri arasındaki nükleer anlaşmanın sona ermesinin ardından, İran’ın nükleer faaliyetleriyle ilgili belirsizlikler artmıştı. UAEA’nın bu ani kararı, birçok ülkede endişe yaratırken, aynı zamanda İran’ın nükleer kapasitesinin arttığı yönündeki spekülasyonları da alevlendirdi.
UAEA, ilk olarak 1957 yılında, nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılmasını teşvik etmek amacıyla kurulmuş bir uluslararası örgüttür. Kuruluş, özellikle ülkelerin nükleer silah üretiminde bulunmalarını önlemek için denetim mekanizmaları geliştirmiştir. Son yıllarda, İran’ın nükleer programı uluslararası gündemin en önemli maddelerinden biri haline geldi. İran, 2000'li yılların başından itibaren nükleer araştırmalarına hız vermiş ve bu durum, ABD ve Batılı ülkelerin tepkisini çekmiştir.
2015 yılında imzalanan anlaşma ile İran, nükleer programını sınırlandırma ve karşılığında yaptırımların kaldırılması şartını kabul etti. Ancak, 2018 yılında ABD’nin anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesiyle birlikte, İran’ın uluslararası toplumla olan ilişkileri daha da gerginleşti. İran, artırdığı nükleer faaliyetleri ile UAEA’nın denetimini zora sokmuş ve düzenli denetimlerin uygulanmasını pek mümkün kılmamıştır. UAEA’nın son açıklamasında, İran hükümetinin işbirliği konusunda isteksiz davrandığı ve bu durumun denetim süreçlerini olumsuz etkilediği vurgulandı.
UAEA’nın İran’dan çekilmesi, dünya genelinde farklı tepkilere neden oldu. Bazı ülkeler bu kararı, İran’ın nükleer silah yapma çabalarının bir göstergesi olarak değerlendirirken, diğerleri ise bu durumun bölgedeki siyasi tansiyonu artırabileceğini öne sürdü. Özellikle, İsrail, İran’ın nükleer programı konusundaki endişelerini dile getirirken, Suudi Arabistan gibi bölgesel rakiplerin de bu gelişmeleri izlediği biliniyor.
Avrupa Birliği, UAEA’nın kararına tepki göstererek tarafların tekrar müzakere masasına dönmesi gerektiği çağrısında bulundu. Fransız Dışişleri Bakanı, “İran’ın nükleer programının barışçıl olması gerektiği konusunda ısrar ediyoruz. Tüm tarafların bu ciddiyeti göstermesi şart.” diyerek, diplomatik yolların önemini vurguladı. UAEA’nın kararının ardından İran, nükleer faaliyetlerine daha fazla hız verebileceği yönünde açıklamalar yaparak uluslararası topluma bir mesaj gönderdi.
Uzmanlar, bu tür gelişmelerin sadece İran üzerinde değil, aynı zamanda bölgedeki diğer ülkeler üzerinde de etkili olabileceği konusunda uyarılarda bulunuyor. Orta Doğu’daki jeopolitik dengeler, nükleer silahlanma yarışı gibi sorunlarla karmaşık bir hale gelmiş durumda. İran’ın nükleer yükselişi, özellikle Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerin kendi nükleer programlarını başlatma ihtimalini gündeme getiriyor. Bu durum, bölgedeki askeri ve siyasi dengeleri daha da sarsabilir.
Sonuç olarak, UAEA’nın İran’dan çekilmesi, bölgede ve dünyada birçok belirsizliğe kapı açan bir karar olarak kaydedildi. İran’ın nükleer programının geleceği, uluslararası diplomanın seyrine ve tarafların göstereceği işbirliğine bağlı olarak şekillenecek. Bu süreçte, uluslararası toplumun nasıl bir tavır alacağı ve nükleer silahların yayılmasının önlenmesi adına atılacak adımlar, gelecekteki gelişmelere yön verecektir.
